2021-2024 yılları arasında farklı temalarda düzenlenecek Döngüsel Ekonomi için Disiplinlerarası Tasarım Yarışmaları serisi Döngüyü Tasarla, Yeniköy Rotary Çevre Komitesi, İstanbul Rotary Çevre Komitesi, Koç Üniversitesi Pop Machina ekibi ve Rotary 2420 Bölge Çevresel Sürdürülebilirlik Komitesi işbirliği ile düzenlenen ‘Döngüsel Ekonomi için Tasarım’ temalı bir yarışma dizisidir. İlki 2021 yılında ‘Tamiri Tasarla’ temasıyla gerçekleştirilen seri, 2022 yılı teması Yeniden Kullanımı Tasarla olarak devam etti. Diğer tasarım yarışmalarından ayrılan bir kurguya sahip ve ilk yılda ödül alan tasarımların kapsamı ve kalitesi, geliştirdiğimiz yenilikçi kurgunun oldukça etkili olduğunu gösteriyor.
Doğrusal ekonomiden döngüsel ekonomiye geçiş sürecinde farkındalıkları artırmak ve tasarımın, disiplinlerarası çalışmanın ve kurumlarla inisiyatifler arası işbirliğinin önemini vurgulayan projenin 2023 yılı teması İleri Dönüşümü Tasarla olarak belirlendi.
20. Yüzyıla damga vuran Sanayi Devrimi ve beraberinde gelen seri üretim ve tüketim odaklı ekonomi, günümüzde tüketim odaklı yaşam pratikleri ve sonucunda ortaya çıkan israf ve atığa sebep oldu. Planlı eskitme, kara kutu tasarımlar, kullan-at ürünler vb. yöntemlerle üretimi ve tüketimi arttırmaya yönelik bir ekonomik düzenin sürdürülebilirlik açısından olumsuz etkileri giderek daha da görünür olmaya ve dünya çapında doğrudan ya da dolaylı olarak iklim değişikliği, çevre kirliliği ve fırsat eşitsizliği gibi sosyo-ekolojik sıkıntılara yol açtığı anlaşıldı. Bu yöntemleri destekleyen tasarım, ürün geliştirme, ve üretim ve tüketim pratikleri, hammadde tüketimini artırmaya ve hammadde kaynaklarının tükenmesine yol açarken, bir yandan da üretim sonucunda katma değerli ürünlerin ve parçaların geri kazanılmasını engellemekte.
Ellen MacArthur Vakfı tarafından geliştirilen Döngüsel Ekonomi Sistem Diyagramı.
Geldiğimiz bu noktada, alternatif tasarım yaklaşımlarının ve ürünleri ekonomiye geri kazandırmaya yardımcı çözümlerin önemi bir kez daha anlaşıldı. Bu çözümlerden biri olan ileri dönüşüm pratiği, bir kullanıcı tarafından çeşitli sebeplerle artık kullanılmayan bir ürünün yeniden işlevlendirilerek kullanıma kazandırılmasıdır. Çoğu zaman ileri dönüştürülmüş ürün eskisinden daha fonksiyonel ve estetik olmaktadır ve ekonomik, çevresel, sosyal ve kültürel anlamda daha değerli hale gelir. İşte bu yüzden yapılan bu işleme ileri dönüşüm adı verilir, ürünün değeri daha da ileriye taşınmış olur. İleri dönüşüm bireysel atıklardan, geniş kapsamlı belediye atıklarına kadar çok farklı ölçeklerde uygulanabilir. Büyük ölçekte, yeni üretim süreçleri için geri dönüşüm eforları sarfetmeden sunulabilecek bir hammadde fırsatıdır ve döngüsel ekonomiye gözle görülür katkılar sağlar. Bu strateji, sahibiyet algımızı, ürünlerin işlevini, ‘eski’ ve kullanılmış ürünlere dair önyargılarımızı ve daha birçok kabulümüzü sorgulamamızı gerektirir ve köklü bir davranış değişikliği ile gerçekleşebilir.